تعریف شبهه کارشناس : افرادی که با رانت های مختلف بدون هیچ گونه آزمونی به اخذ مدارک دانشگاهی پرداخته اند . تعریف کارشناسان واقعی: افرادی با هوش , ذکاوت وپشتکارمستمردر آزمون کنکور دانشگاهها شرکت کرده اخذ مدرک نموده وباعلم و توانایی به استخدام سازمانها درآمده اند. با توجه به تعاریفی که از کارشناسان واقعی و شبه کارشناس شد می توان خصوصیات هر کدام را بیان کرد و وضعیت این افراد را در سازمانها خصوصا سازمان های دولتی بررسی کرد. درابتدای پیروزی انقلاب بدلیل کمبود کارشناس در سازمانهای دولتی عده ای از افراد انتخابی به دانشگاههای طرف قرارداد وزارت خانه ها بدون هیچگونه آزمونی به ادامه تحصیل فرستاده شدند.این افراد علیرغم هوش و استعداد پایین درس خواندند و مدرک کارشناسی (بعضی ها فوق لیسانس و دکتری) اخذ نمودند. این افراد دیگر کارشناس و مهندس شده می بودند و باید پست های سازمانی را به خود اختصاص می دادند.این افراد پستهای مهم سازمانها را گرفتند. زمان به جلو رفت و کشور کمبود کارشناسی خود را با فارغ التحصیلی نسل جدید برطرف نمود .حال باید این افراد تازه نفس بکارگیری شود اما باید در استخدام و بکارگیری مجوز مدیران شبهه کارشناس اخذ گردد. از آنجا که سواد و علم و هوش و استعداد این مدیران شبهه کارشناس ناچیز است هراس آنرا دارند که بکارگیری کارشناسان با سواد و تحصیلکرده ممکن است جایگاه مدیریتی آنها را متزلزل کند, لذا چند راه مقابل آنهاست 1-اگر بتوانند این افراد را بکار گیری نکنند 2- اگر بکارگیری شدند با فراهم آوردن شرایط اقدام به ترور شخصیتی و بی کفایتی کنند و زمینه رشد را برای آنان سد کنند. 3- با گماشتن این افراد به کارهای روزمره و بی ارزش ناامیدی و فرار از سازمان را برای آنها فراهم کنند. معمولامدیران ضعیف افراد ضعیف را اطراف خود جمع می کنند. همچنانکه مدیران قوی افراد قوی و با هوش را اطراف خود جمع می کنند. با شرایطی که کشور دارد و ما مجبور به توسعه و پیشرفت هستیم دیگر نمی توان با مدیران شبهه کارشناس سازمانها را توسعه داد و سازمانها نیاز به یک پوست اندازی دارد . هر چه این پوست اندازی به عقب افتد آثار مخرب آن سازمانها را از چالاکی و توسعه دور خواهد کرد. گویند اسکندر مقدونی که ایران را فتح کرده بود بدنبال نابودی ایران بود لذا هر کسی جهت نابودی پیشنهادی به دادند یکی پیشنهادی داد که مورد پذیرش قرار گرفت و آن این بودکه : افراد کوچک را درمسندهای بزرگ بنشان و افراد بزرگ را در مسند های کوچک . این تدبیر خود بخود این کشور را نابود خواهد کرد.
یک شرکت بزرگ قصد استخدام تنها یک نفر را داشت. بدین منظور آزمونی برگزار کرد که تنها یک پرسش داشت. پرسش این بود :
شما در یک شب طوفانی سرد در حال رانندگی از خیابانی هستید. از جلوی یک ایستگاه اتوبوس در حال عبور کردن هستید. سه نفر داخل ایستگاه منتظر اتوبوس هستند.
یک پیرزن که در حال مرگ است. یک پزشک که قبلاً جان شما را نجات داده است. یک خانم/آقا که خیال ازدواج با او را دارید. شما می‌توانید تنها یکی از این سه نفر را برای سوار نمودن بر گزینید. کدامیک را انتخاب خواهید کرد؟ دلیل خود را بطور کامل شرح دهید :
پیش از اینکه ادامه حکایت را بخوانید شما نیز کمی فکر کنید ...
...............................
..............
..............
..............
قاعدتاً این آزمون نمی‌تواند نوعی تست شخصیت باشد زیرا هر پاسخی دلیل خاص خودش را دارد.
پیرزن در حال مرگ است، شما باید ابتدا او را نجات دهید. هر چند او خیلی پیر است و به هر حال خواهد مرد.
شما باید پزشک را سوار کنید. زیرا قبلاً او جان شما را نجات داده و این فرصتی است که می‌توانید جبران کنید. اما شاید هم بتوانید بعداً جبران کنید.
شما باید شخص مورد علاقه‌تان را سوار کنید زیرا اگر این فرصت را از دست دهید ممکن است هرگز قادر نباشید مثل او را پیدا کنید.
از دویست نفری که در این آزمون شرکت کردند، تنها شخصی که استخدام شد دلیلی برای پاسخ خود نداد. او نوشته بود
سوئیچ ماشین را به پزشک می‌دهم تا پیرزن را به بیمارستان برساند و خودم به همراه همسر رویاهایم متحمل طوفان شده و منتظر اتوبوس می‌مانیم
پاسخی زیبا و سرشار از متانتی که ارائه شد گویای بهترین پاسخ است و مسلما همه می‌پذیرند که پاسخ فوق بهترین پاسخ است، اما هیچکس در ابتدا به این پاسخ فکر نمی‌کند. چرا؟
زیرا ما هرگز نمی‌خواهیم داشته‌ها و مزیت‌های خودمان را (ماشین) (قدرت) (موقعیت) از دست بدهیم. اگر قادر باشیم خودخواهی‌ها، محدودیت ها و مزیت‌های خود را از خود دور کرده یا ببخشیم گاهی اوقات می‌توانیم چیزهای بهتری بدست بیاوریم
تحلیل فوق را می‌توانیم در یک چارچوب علمی‌تر نیز شرح دهیم: در انواع رویکردهای تفکر، یکی از انواع تفکر خلاق، تفکر جانبی است که در مقابل تفکر عمودی یا سنتی قرار می‌گیرد
در تفکر سنتی، فرد عمدتاً از منطق، در چارچوب مفروضات و محدودیت‌های محیطی خود، استفاده می‌کند و قادر نمی‌گردد از زوایای دیگر محیط و اوضاع اطراف خود را تحلیل کند.
تفکر جانبی سعی می‌کند به افراد یاد دهد که در تفکر و حل مسائل، سنت شکنی کرده، مفروضات و محدودیت ها را کنار گذاشته، و از زوایای دیگری و با ابزاری به غیر از منطق عددی و حسابی به مسائل نگاه کنند.
در تحلیل فوق اشاره شد اگر قادر باشیم مزیت‌های خود را ببخشیم می‌توانیم چیزهای بهتری بدست بیاوریم
شاید خیلی از پاسخ‌دهندگان به این پرسش، قلباً رضایت داشته باشند که ماشین خود را ببخشند تا همسر رویاهای خود را به دست آورند. بنابراین چه چیزی باعث میشود نتوانند آن پاسخ خاص را ارائه کنند
دلیل آن این است که به صورت جانبی تفکر نمی‌کنند. یعنی محدودیت ها و مفروضات معمول را کنار نمی‌گذارند. اکثریت شرکت‌کنندگان خود را در این چارچوب می‌بینند که باید یک نفر را سوار کنند و از این زاویه که می‌توانند خود راننده نبوده و بیرون ماشین باشند، درباره پاسخ فکر نکرده‌اند.
امروزه هرپروژه ای که به جهت نیاز جامعه امکان سنجی و تعریف شود ، با هدف بهره برداری از آن به اجرا در می آید . از آنجا که بعضی پروژه ها با سرمایه گذاری کلان اجرا می شوند ،توجه به بازگشت سرمایه و طول عمر بهره برداری ، کاری بسیار اساسی خواهد بود . کاهش هزینه های بهره برداری می تواند عاملی در جهت افزایش نرخ بازگشت سرمایه باشد . جهت روشن شدن مطلب میتوان این سؤالات را مطرح کرد که هزینه های بهره برداری چه هستند؟ چگونه می توان بعضی از آنها را کاهش داد ؟ آیا می شود در زمان مطالعه طراحی و اجرا ی پروژه ها از صرف این نوع هزینه ها جلوگیری کرد؟
قبل پرداختن به موارد فوق، مروری به مطالعات مرحله اول (بررسی مقدماتی ) ،مطالعات مرحله دوم (طراحی )ومطالعات مرحله سوم (اجرا) ، و نیاز ها و کمبود های مراحل فوق در پروژه های آب و فاضلاب خواهیم داشت .
معمولاً در طرحهای آب و فاضلاب امکان سنجی و بررسی مقدماتی بعنوان مطالعات مرحله اول شناخته شده است . مطالعات مرحله اول عبارتند از:
الف ـ شناسایی و بررسی مقدماتی طرح ب ـ گزارش توجیهی ج ـ نقشه و برآورد مقدماتی د ـ برنامه زمانبندی اولیه ه ـ برنامه کار مطالعات مرحله دوم .
مطالعات مرحله اول با تصویب کارفرما پایان یافته و مطالعات مرحله دوم نیز به همین ترتیب آغاز می شود. مطالعات مرحله دوم شامل الف ـتهیه طرح ونقشه های اجرایی ب ـ محاسبات فنی ج ـ برآورد ریالی و زمانبندی
مطالعات این مرحله با کنترل و تصویب نقشه ها ، محاسبات و برآورد ریالی توسط کارفرما به پایان میرسد وپروژه برای برگزاری مناقصه و اجرا ،آماده خواهد شد.
مطالعات مرحله سوم عبارتند از : الف – انجام مناقصات (تهیه اسناد مناقصه وبرگزاری و…) ب-برآورد ریالی و زمانبندی ج – تهیه گزارشات هفتگی و ماهانه د – نظارت بر طرح . بعد از انجام کار اجرایی پروژه طی مراحل تحویل و تحول ، پروژه جهت بهره برداری به دستگاه بهره بردار تحویل می گردد. دستگاه بهره بردار در دوران بهره برداری از پروژه با نواقص و مشکلات بسیاری روبرو می شود که ریشه درنحوه مطالعات ، طراحی و اجرای پروژه دارد . این مشکلات ممکن است اساسی و یا موردی باشد . از آنجا که بعضی اشکالات اساسی قابل رفع کردن نیست ، دستگاه بهره بردار باید در دوران بهره برداری این مشکلات را تحمل نماید و هزینه آنرا نیز بپردازد . رفع مشکلات موردی نیز با هزینه همراه است و دستگاه بهره بردار به دلیل ضرورت تولیدباید متحمل پرداخت این هزینه ها شود که نتیجه اش افزایش هزینه تولید خواهد بود .
جهت ریشه یابی مشکلات فوق به بررسی نواقص مطالعات مراحل سه گانه فوق پرداخته می شود :
در بررسیهای بعمل آمده از طرحهای مختلف مشخص گردیده که درصد هزینه های مشاور در مقایسه با هزینه های اجرایی رقم پایینی می باشد ، اما اهمیت مطالعات اولیه و نهایی مشاور در انتخاب بهینه پروژه چه از نظر مکان یابی ، طراحی وچه از نظر انتخاب تکنولوژی بمراتب از قسمتهای دیگر بیشتر است . براساس مطالعات انجام شده دقت در فاز مطالعاتی و طراحی و در صـورت کنترل میتواند هزینه های اجرایی را بشدت کاهش دهد و بالعکس در صورت عدم دقت در فاز مطالعاتی و طراحی هزینه های اجرایی بشدت افزایش می یابد . در صورتیکه طرحی با این خصوصیات به اجرا در آید راه برگشت (عدم اجرا)توجیه هزینه ای ندارد، بنابراین طرح علاوه براینکه باید با هزینه سنگین به اجرا درآید و مشکلاتی در دوران بهره برداری نیز درپی خواهد داشت .
اثرتفکر بهره برداری در مطالعات مرحله اول (بررسی مقدماتی )
در مطالعا ت مرحله اول نکات مهمی در تصمیم گیری و تصویب طرحها ،خصوصاَ طرحهای آب و فاضلاب شهر ها وجود دارد که درآیندهً طرحها بسیار تعیین کننده است . این نکات در طرحهای آبرسانی عبارتند از: تعیین منابع آب (استفاده از آبهای سطحی یا آبهای زیر زمینی ) ، مکان یابی اقتصادی تصفیه خانه– تلمبه خانه – خطوط انتقال ، انتخاب نوع تصفیه خانه براساس روش تصفیه ، نوع فیلتراسیون (ثقلی یا تحت فشار ) ، انتخاب نوع سازه های مربوطه ، تعیین مسیر بهینه –جنس – قطر خطوط انتقال ، نوع و میزان حجم مخازن جمع آوری و ذخیره .
در طرحهای فاضلاب نیز این نکات عبارتند از: تعیین مکان یابی اقتصادی تصفیه خانه فاضلاب ، انتخاب مناسب مسیر خطوط انتقال ، انتخاب نوع – جنس – قطر خطوط انتقال و جمع آوری فاضلاب براساس غلظت و خورندگی گاز فاضلاب ، نوع وتعداد تلمبه خانه های فاضلاب و تجهیزات مربوطه ، انتخاب نوع تصفیه خانه بر اساس روش تصفیه ، انتخاب نوع سازها و مصالح مورد نیاز – ماشین آلات و نیروی انسانی متخصص .
براستی اگر افراد ذیصلاح و مجریان این طرحها دید و نگرش بهره برداری در انتخاب موارد فوق نداشته باشند ، چه اتفاقی خواهد افتا د ؟ اتفاقاتی که منجر به بوجود آمدن اشکالات اساسی یا موردی در طرحها خواهد شد .
عدم نگرش و تفکر بهره برداری دربررسی و تصویب مطالعات مرحله اول (طرحهای آبرسانی) می تواند مشکلاتی در آینده به قرار ذیل بوجود آورد : بجای انتخاب منبع آب زیر زمینی( چاه ) که هزینه بهره برداری آن ناچیز است ، از آبهای سطحی استفاده و تصفیه خانه و تلمبه خانه که هزینه بهره برداری آن (ازجمله هزینه برق ، نیروی انسانی ، تعمیرات ، وسایل یدک ولوازم مصرفی وهزینه های متفرقه دیگر) بسیار بالاست ،انتخاب کرد ویا مکان تصفیه خانه را در جایی انتخاب کرد که خطوط انتقال آن بسیار طولانی ، آبگیر آن در جای غیر مناسب ، کیفیت آب از نظر فیزیکی و شیمیایی نامطلوب ، نوع و روش تصفیه نامناسب(که هزینه ها ی تولید آب را از نظر مصرف برق، مواد شیمیایی ، هزینه نیروی انسانی و هزینه تعمیر و نگهداری بالا می برد) همچنین انتخاب فیلتراسیون تحت فشار بجای فیلتراسیون ثقلی (که هزینه اولیه آن کم ،ا ما هزینه های بهره برداری آن در دراز مدت بسیار بالاو کیفیت تصفیه آن بمراتب نامطلوب تر است ) ، عدم بررسی دقیق قطر ، جنس لوله ، کوتاهترین مسیر خط انتقال و توجه به مسائل تعمیر و نگهداری آن ، عدم انتخاب مصالح و تجهیزات مناسب با کمترین هزینه تعمیر ونگهداری ، عدم توجه به مسائل خوردگی در مصالح و تجهیزات و بسیاری موارد دیگر که هزینه های بهره برداری (ازجمله هزینه برق ، نیروی انسانی ، تعمیرات ، وسایل یدک ولوازم مصرفی و….) طرح را در زمان بهره برداری بالا خواهد برد .
همچنین عدم نگرش وتفکر بهره برداری در بررسی وتصویب مطالعات مرحله اول (فاضلاب) میتواند اشکلاتی به قرار ذیل در آینده طرح بوجود آورد : از آنجا که هزینه های اجرایی وبهره برداری طرحهای فاضلاب بسیار بالاست ، عدم مکان یابی اقتصادی صحیح تصفیه خانه فاضلاب مسیر و طول خطوط کلکتور و انتقال را می تواند افزایش یا کاهش دهد وهزینه های اجرایی و بهره برداری فوق را بشدت نوسان دچار نوسان کند . از روی روش تصفیه فاضلاب می توان نوع سازه های بتونی تصفیه خانه و تجهیزات و ماشبن آلات مورد نیاز را پیش بینی و انتخاب کرد . عدم انتخاب مناسب روش تصفیه می تواند در آینده هزینه های بهره برداری ( هزینه های برق ، تعمیر و نگهداری ، نیروی انسانی ، استهلاک تجهیزات در اثر خوردگی گاز فاضلاب و هزینه های متفرقه ) را بشدت افزایش دهد. انتخاب کلکتور، خطوط انتقال و خطوط جمع آوری فاضلاب(تحت فشاریا ثقلی ) غیر مناسب از نظرانتخاب مسیر اجرا ، نوع ، جنس ، قطر لوله ، می تواند هزینه بالایی را در زمان اجرا و زمان بهره برداری به دستگاه بهره بردار تحمیل نماید . کافی است از نظر انتخاب مسیر خطوط ، مطالعه مقاومت خاک ، مکان تصفیه خانه و تلمبه خانه ها با دقت و نگرش بهره برداری انتخاب نگردد . در انتخاب نوع و جنس و قطر لوله به مسا ئل خوردگی گاز فاضلاب ، در دوران بهره برداری از طرح توجه نشود . مثلا به جای استفاده از لوله های پلی اتیلن و چدن داکتیل از لوله های بتونی و آزبست که در مقابل خوردگی بسیار ضربه پذیر هستند، استفاده کرد . عدم توجه به موارد فوق سرمایه گذاری در بخش فاضلاب راکه خطوط انتقال و جمع آوری قسمت اعظم آنرا تشکیل می دهد در دراز مدت بخطر خواهد انداخت و دستگاه بهره بردار باید از سرمایه خود جهت رفع مشکلات فوق هزینه کند .یکی دیگر از موارد ی که در مطالعات مرحله اول فاضلاب نیاز به دقت بسیاردارد انتخاب تعداد و نوع تلمبه خانه های فاضلاب می باشد. اصولاَ از دید بهره برداری هر چه تعداد تلمبه خانه های فاضلاب در یک شهر کمتر باشد هزینه های بهره برداری ( هزینه های برق ، تعمیر و نگهداری ، نیروی انسانی ، استهلاک تجهیزات در اثر خوردگی گاز فاضلاب و هزینه های متفرقه ) کا هش خواهد یافت . بعبارت دیگراستفاده بیشتر ازسیستم جمع آوری و انتقال فاضلاب را بروش ثقلی اقتصادی ترین روش می باشد . عدم توجه و دقت در موارد فوق علاوه بر اینکه باعث ازدیاد ایستگاههای پمپاژ فاضلاب میشود باعث بالا رفتن هزینه اولیه و ثانویه ایستگاه پمپاژخواهد شدو نتیجتا باعث افزایش هزینه های بهره برداری در دراز مدت می شود .
بررسی نوع تلمبه خانه ها و تجهیزات آن با نگرش بهره برداری ، در مطالعات مرحله دوم مورد بررسی قرار خواهد گرفت .
با تاًمل و بررسی موارد فوق و لحاظ کردن تفکر بهره برداری مشخص گردید که اهمیت مطالعات مرحله اول به چه میزان مهم و حیاتی می باشد . تجربه نشان داده است که مجریان طرحهایی که در زمینه های بهره برداری کارو تجربه دارند بیشتر به موارد بهره برداری از طرح قبل اجرا توجه دارند . لذا منطقی است اعتبارات عمرانی که در صنعت آب و فاضلاب می بایست هزینه شود ، توسط افرادی هزینه گردد ، که دارای تفکر و نگرش بهره برداری باشند .
امروزه هرپروژه ای که به جهت نیاز جامعه امکان سنجی و تعریف شود ، با هدف بهره برداری از آن به اجرا در می آید . از آنجا که بعضی پروژه ها با سرمایه گذاری کلان اجرا می شوند ،توجه به بازگشت سرمایه و طول عمر بهره برداری ، کاری بسیار اساسی خواهد بود . کاهش هزینه های بهره برداری می تواند عاملی در جهت افزایش نرخ بازگشت سرمایه باشد . جهت روشن شدن مطلب میتوان این سؤالات را مطرح کرد که هزینه های بهره برداری چه هستند؟ چگونه می توان بعضی از آنها را کاهش داد ؟ آیا می شود در زمان مطالعه طراحی و اجرا ی پروژه ها از صرف این نوع هزینه ها جلوگیری کرد؟
قبل پرداختن به موارد فوق، مروری به مطالعات مرحله اول (بررسی مقدماتی ) ،مطالعات مرحله دوم (طراحی )ومطالعات مرحله سوم (اجرا) ، و نیاز ها و کمبود های مراحل فوق در پروژه های آب و فاضلاب خواهیم داشت .
معمولاً در طرحهای آب و فاضلاب امکان سنجی و بررسی مقدماتی بعنوان مطالعات مرحله اول شناخته شده است . مطالعات مرحله اول عبارتند از:
الف ـ شناسایی و بررسی مقدماتی طرح ب ـ گزارش توجیهی ج ـ نقشه و برآورد مقدماتی د ـ برنامه زمانبندی اولیه ه ـ برنامه کار مطالعات مرحله دوم .
مطالعات مرحله اول با تصویب کارفرما پایان یافته و مطالعات مرحله دوم نیز به همین ترتیب آغاز می شود. مطالعات مرحله دوم شامل الف ـتهیه طرح ونقشه های اجرایی ب ـ محاسبات فنی ج ـ برآورد ریالی و زمانبندی
مطالعات این مرحله با کنترل و تصویب نقشه ها ، محاسبات و برآورد ریالی توسط کارفرما به پایان میرسد وپروژه برای برگزاری مناقصه و اجرا ،آماده خواهد شد.
مطالعات مرحله سوم عبارتند از : الف – انجام مناقصات (تهیه اسناد مناقصه وبرگزاری و…) ب-برآورد ریالی و زمانبندی ج – تهیه گزارشات هفتگی و ماهانه د – نظارت بر طرح . بعد از انجام کار اجرایی پروژه طی مراحل تحویل و تحول ، پروژه جهت بهره برداری به دستگاه بهره بردار تحویل می گردد. دستگاه بهره بردار در دوران بهره برداری از پروژه با نواقص و مشکلات بسیاری روبرو می شود که ریشه درنحوه مطالعات ، طراحی و اجرای پروژه دارد . این مشکلات ممکن است اساسی و یا موردی باشد . از آنجا که بعضی اشکالات اساسی قابل رفع کردن نیست ، دستگاه بهره بردار باید در دوران بهره برداری این مشکلات را تحمل نماید و هزینه آنرا نیز بپردازد . رفع مشکلات موردی نیز با هزینه همراه است و دستگاه بهره بردار به دلیل ضرورت تولیدباید متحمل پرداخت این هزینه ها شود که نتیجه اش افزایش هزینه تولید خواهد بود .
جهت ریشه یابی مشکلات فوق به بررسی نواقص مطالعات مراحل سه گانه فوق پرداخته می شود :
در بررسیهای بعمل آمده از طرحهای مختلف مشخص گردیده که درصد هزینه های مشاور در مقایسه با هزینه های اجرایی رقم پایینی می باشد ، اما اهمیت مطالعات اولیه و نهایی مشاور در انتخاب بهینه پروژه چه از نظر مکان یابی ، طراحی وچه از نظر انتخاب تکنولوژی بمراتب از قسمتهای دیگر بیشتر است . براساس مطالعات انجام شده دقت در فاز مطالعاتی و طراحی و در صـورت کنترل میتواند هزینه های اجرایی را بشدت کاهش دهد و بالعکس در صورت عدم دقت در فاز مطالعاتی و طراحی هزینه های اجرایی بشدت افزایش می یابد . در صورتیکه طرحی با این خصوصیات به اجرا در آید راه برگشت (عدم اجرا)توجیه هزینه ای ندارد، بنابراین طرح علاوه براینکه باید با هزینه سنگین به اجرا درآید و مشکلاتی در دوران بهره برداری نیز درپی خواهد داشت . \
اثرتفکر بهره برداری در مطالعات مرحله اول (بررسی مقدماتی )
در مطالعا ت مرحله اول نکات مهمی در تصمیم گیری و تصویب طرحها ،خصوصاَ طرحهای آب و فاضلاب شهر ها وجود دارد که درآیندهً طرحها بسیار تعیین کننده است . این نکات در طرحهای آبرسانی عبارتند از: تعیین منابع آب (استفاده از آبهای سطحی یا آبهای زیر زمینی ) ، مکان یابی اقتصادی تصفیه خانه– تلمبه خانه – خطوط انتقال ، انتخاب نوع تصفیه خانه براساس روش تصفیه ، نوع فیلتراسیون (ثقلی یا تحت فشار ) ، انتخاب نوع سازه های مربوطه ، تعیین مسیر بهینه –جنس – قطر خطوط انتقال ، نوع و میزان حجم مخازن جمع آوری و ذخیره .
در طرحهای فاضلاب نیز این نکات عبارتند از: تعیین مکان یابی اقتصادی تصفیه خانه فاضلاب ، انتخاب مناسب مسیر خطوط انتقال ، انتخاب نوع – جنس – قطر خطوط انتقال و جمع آوری فاضلاب براساس غلظت و خورندگی گاز فاضلاب ، نوع وتعداد تلمبه خانه های فاضلاب و تجهیزات مربوطه ، انتخاب نوع تصفیه خانه بر اساس روش تصفیه ، انتخاب نوع سازها و مصالح مورد نیاز – ماشین آلات و نیروی انسانی متخصص .
براستی اگر افراد ذیصلاح و مجریان این طرحها دید و نگرش بهره برداری در انتخاب موارد فوق نداشته باشند ، چه اتفاقی خواهد افتا د ؟ اتفاقاتی که منجر به بوجود آمدن اشکالات اساسی یا موردی در طرحها خواهد شد .
عدم نگرش و تفکر بهره برداری دربررسی و تصویب مطالعات مرحله اول (طرحهای آبرسانی) می تواند مشکلاتی در آینده به قرار ذیل بوجود آورد : بجای انتخاب منبع آب زیر زمینی( چاه ) که هزینه بهره برداری آن ناچیز است ، از آبهای سطحی استفاده و تصفیه خانه و تلمبه خانه که هزینه بهره برداری آن (ازجمله هزینه برق ، نیروی انسانی ، تعمیرات ، وسایل یدک ولوازم مصرفی وهزینه های متفرقه دیگر) بسیار بالاست ،انتخاب کرد ویا مکان تصفیه خانه را در جایی انتخاب کرد که خطوط انتقال آن بسیار طولانی ، آبگیر آن در جای غیر مناسب ، کیفیت آب از نظر فیزیکی و شیمیایی نامطلوب ، نوع و روش تصفیه نامناسب(که هزینه ها ی تولید آب را از نظر مصرف برق، مواد شیمیایی ، هزینه نیروی انسانی و هزینه تعمیر و نگهداری بالا می برد) همچنین انتخاب فیلتراسیون تحت فشار بجای فیلتراسیون ثقلی (که هزینه اولیه آن کم ،ا ما هزینه های بهره برداری آن در دراز مدت بسیار بالاو کیفیت تصفیه آن بمراتب نامطلوب تر است ) ، عدم بررسی دقیق قطر ، جنس لوله ، کوتاهترین مسیر خط انتقال و توجه به مسائل تعمیر و نگهداری آن ، عدم انتخاب مصالح و تجهیزات مناسب با کمترین هزینه تعمیر ونگهداری ، عدم توجه به مسائل خوردگی در مصالح و تجهیزات و بسیاری موارد دیگر که هزینه های بهره برداری (ازجمله هزینه برق ، نیروی انسانی ، تعمیرات ، وسایل یدک ولوازم مصرفی و….) طرح را در زمان بهره برداری بالا خواهد برد .
همچنین عدم نگرش وتفکر بهره برداری در بررسی وتصویب مطالعات مرحله اول (فاضلاب) میتواند اشکلاتی به قرار ذیل در آینده طرح بوجود آورد : از آنجا که هزینه های اجرایی وبهره برداری طرحهای فاضلاب بسیار بالاست ، عدم مکان یابی اقتصادی صحیح تصفیه خانه فاضلاب مسیر و طول خطوط کلکتور و انتقال را می تواند افزایش یا کاهش دهد وهزینه های اجرایی و بهره برداری فوق را بشدت نوسان دچار نوسان کند . از روی روش تصفیه فاضلاب می توان نوع سازه های بتونی تصفیه خانه و تجهیزات و ماشبن آلات مورد نیاز را پیش بینی و انتخاب کرد . عدم انتخاب مناسب روش تصفیه می تواند در آینده هزینه های بهره برداری ( هزینه های برق ، تعمیر و نگهداری ، نیروی انسانی ، استهلاک تجهیزات در اثر خوردگی گاز فاضلاب و هزینه های متفرقه ) را بشدت افزایش دهد. انتخاب کلکتور، خطوط انتقال و خطوط جمع آوری فاضلاب(تحت فشاریا ثقلی ) غیر مناسب از نظرانتخاب مسیر اجرا ، نوع ، جنس ، قطر لوله ، می تواند هزینه بالایی را در زمان اجرا و زمان بهره برداری به دستگاه بهره بردار تحمیل نماید . کافی است از نظر انتخاب مسیر خطوط ، مطالعه مقاومت خاک ، مکان تصفیه خانه و تلمبه خانه ها با دقت و نگرش بهره برداری انتخاب نگردد . در انتخاب نوع و جنس و قطر لوله به مسا ئل خوردگی گاز فاضلاب ، در دوران بهره برداری از طرح توجه نشود . مثلا به جای استفاده از لوله های پلی اتیلن و چدن داکتیل از لوله های بتونی و آزبست که در مقابل خوردگی بسیار ضربه پذیر هستند، استفاده کرد . عدم توجه به موارد فوق سرمایه گذاری در بخش فاضلاب راکه خطوط انتقال و جمع آوری قسمت اعظم آنرا تشکیل می دهد در دراز مدت بخطر خواهد انداخت و دستگاه بهره بردار باید از سرمایه خود جهت رفع مشکلات فوق هزینه کند .یکی دیگر از موارد ی که در مطالعات مرحله اول فاضلاب نیاز به دقت بسیاردارد انتخاب تعداد و نوع تلمبه خانه های فاضلاب می باشد. اصولاَ از دید بهره برداری هر چه تعداد تلمبه خانه های فاضلاب در یک شهر کمتر باشد هزینه های بهره برداری ( هزینه های برق ، تعمیر و نگهداری ، نیروی انسانی ، استهلاک تجهیزات در اثر خوردگی گاز فاضلاب و هزینه های متفرقه ) کا هش خواهد یافت . بعبارت دیگراستفاده بیشتر ازسیستم جمع آوری و انتقال فاضلاب را بروش ثقلی اقتصادی ترین روش می باشد . عدم توجه و دقت در موارد فوق علاوه بر اینکه باعث ازدیاد ایستگاههای پمپاژ فاضلاب میشود باعث بالا رفتن هزینه اولیه و ثانویه ایستگاه پمپاژخواهد شدو نتیجتا باعث افزایش هزینه های بهره برداری در دراز مدت می شود .
بررسی نوع تلمبه خانه ها و تجهیزات آن با نگرش بهره برداری ، در مطالعات مرحله دوم مورد بررسی قرار خواهد گرفت .
با تاًمل و بررسی موارد فوق و لحاظ کردن تفکر بهره برداری مشخص گردید که اهمیت مطالعات مرحله اول به چه میزان مهم و حیاتی می باشد . تجربه نشان داده است که مجریان طرحهایی که در زمینه های بهره برداری کارو تجربه دارند بیشتر به موارد بهره برداری از طرح قبل اجرا توجه دارند . لذا منطقی است اعتبارات عمرانی که در صنعت آب و فاضلاب می بایست هزینه شود ، توسط افرادی هزینه گردد ، که دارای تفکر و نگرش بهره برداری باشند .
ایام بهمن سالگرد عملیات کربلای 5 است . این عملیات تمام افراد جا مانده از کاروان شهدائ را با خود برد . آن شهدایی که بهشت را ندیده خریدند . و چه معامله پر سود با معبودشان داشتند. یاد دوستان شهید عملیات کربلای 5 از جمله شهید حمید قریانی - احمد هاشمپور - علی اضغر عشرتی - سرخاب جلیلی و........گرامی می داریم و امید به شفاعت آنها داریم
